#79: Michiel de Ruyter

Hallo allemaal! Dit is Een Beetje Nederlands, de podcast voor mensen die Nederlands leren. Mijn naam is Robin en de aflevering van vandaag gaat over Michiel de Ruyter. De tekst van deze aflevering kan je meelezen op de website, www.eenbeetjenederlands.nl. Als je vragen of opmerkingen hebt over deze aflevering, kan je ze naar mij sturen op de website. In de shownotes staat een link naar de website. 

Je kan nu Vriend van de Podcast worden via de website, en vanaf dit seizoen krijgen vrienden extra voordelen! Voor een paar euro per maand krijg je toegang tot extra afleveringen, hulpmiddelen bij iedere aflevering en nog veel meer. Check de website voor meer informatie!

Nu, door met de podcast.

In de eerste aflevering van dit seizoen heb ik het gehad over de Tachtigjarige Oorlog, waarin Nederland onafhankelijk werd van Spanje. Na de onafhankelijkheid was het niet direct rustig in het nieuwe land. Nederland zat ingeklemd tussen Europese grootmachten: in het zuiden het machtige Frankrijk, aan de andere kant van de Noordzee zat Groot Brittanië en ten oosten lag het Heilig Roomse Rijk. Nederland wilde groter en sterker worden, maar kwam daarbij regelmatig in conflict met de andere landen. Die conflicten werden regelmatig op het water uitgevochten, waar enorme schepen met veel kanonnen het tegen elkaar opnamen.

De grote held aan Nederlandse kant was daarbij Michiel de Ruyter. Als admiraal bedacht en leidde hij de strategieën om vijandelijke schepen te verslaan. Dankzij zijn moed en slimheid kon Nederland meerdere keren op belangrijke momenten overwinningen behalen. Mede daardoor bleef het land bestaan als onafhankelijke Republiek.

Michiel de Ruyter is geboren in de provincie Zeeland, in die tijd samen met Holland de belangrijkste provincie van Nederland. Of eigenlijk niet Nederland, maar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, vaak kortweg ‘de Republiek’ genoemd. De zeven verenigde Nederlanden waren de zeven provincies die tijdens de Tachtigjarige Oorlog een samenwerking hadden gevormd. In deze aflevering zal ik verder de naam ‘De Republiek’ vooral gebruiken.

De Ruyter werd geboren in 1607, als het vierde kind in een gezin van elf. Over de jeugd van De Ruyter gaan allerlei verhalen rond, bijvoorbeeld dat hij als kind van 10 jaar de grote kerk van Vlissingen op was geklommen en aan de buitenkant weer afdaalde. Als jonge jongen ging hij aan het werk bij een touwmaker, maar werd daar weggestuurd vanwege slecht gedrag. Ook op school ging het niet goed, hij vocht vaak en werd daar ook weggestuurd.

Al op elfjarige leeftijd ging De Ruyter werken als scheepsjongen, iemand die op een schip allerlei klusjes doet. Een paar jaar later werkte De Ruyter tijdens de Tachtigjarige Oorlog als bediener van een kanon op een schip van zijn oom. Later werkte hij tijdelijk als handelaar in Ierland, waar hij ook vloeiend Iers leerde spreken. Toen hij 24 was trouwde De Ruyter met zijn eerste vrouw Maayke Velders, maar zij overleed bij de bevalling van hun eerste kind. Dan gaat De Ruyter weer werken op zee, maar deze keer in de walvisjacht. Daarmee verdient hij veel geld en in 1636 keert hij terug naar zijn geboorteplaats Vlissingen en trouwt met zijn tweede vrouw Neeltje Engels. Maar al snel is De Ruyter weer op zee te vinden, waar hij op verschillende plekken handelt en vecht tegen piraten.

Zoals ik al zei was het niet lang rustig in de Republiek na de Tachtigjarige Oorlog. Dat had vooral te maken met handel: de Republiek was een steeds belangrijkere handelsmacht aan het worden. Er was in korte tijd een enorm aantal handelsschepen gebouwd. Alle boten van een land bij elkaar noem je een vloot, en de Nederlandse handelsvloot was groter dan alle Europese landen bij elkaar. Daarmee werd steeds meer handel afgepakt van andere landen. Eerst werden Portugese kolonies veroverd, onder andere in Azië, en later werden veel handelsroutes die daarvoor beheerst werden door de Britten overgenomen door de Republiek. De Britten waren hier boos over, en dat leidde tot meerdere zeeoorlogen.
De Ruyter ging in 1652, met tegenzin, weer in dienst bij de marine, om te helpen bij de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog. Zijn ervaring op zee kwam hierbij goed van pas. Hij nam de leiding tijdens de zeeslag bij Plymouth, waarbij drieëntwintig Nederlandse schepen het opnamen tegen veertig schepen van de Britse vloot. De Nederlandse vloot won de slag en vanaf dat moment was De Ruyter een bekende zeeheld. De reputatie van De Ruyter, en zijn rang in de marine, steeg in de rest van de oorlog snel, dankzij zijn handige ingrepen wist Nederland meerdere andere zeeslagen in de oorlog te winnen.

Al een paar jaar na de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog volgde, zoals de naam al voorspelt, de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog. In deze oorlog ging het aan het begin slecht voor de Republiek: bij de Slag bij Lowestoft werd een zware nederlaag geleden. De hoogste admiraal van de Republiek was daarbij omgekomen. De Ruyter werd zijn vervanger en was sindsdien de belangrijkste persoon van de Nederlandse marine.

Door De Ruyter werden de strategieën en tactieken voor de zeeoorlogen flink verbeterd en gemoderniseerd. Onder zijn leiding werd het Nederlandse Korps Mariniers opgericht. De Mariniers zijn speciale eenheden van de marine die gespecialiseerd zijn in gevechten op zowel zee als op land. Deze nieuwe eenheden maakten nieuwe strategieën mogelijk tijdens gevechten.

Zeeslagen waren voorheen chaotische gevechten, maar onder de leiding van De Ruyter werden het strak georganiseerde missies. Ook andere innovaties leverden voordeel op tijdens de gevechten op zee, bijvoorbeeld de verhoogde snelheid waarmee de kanonnen afgeschoten konden worden. Op slimme manieren gebruikmaken van de wind, getijden en goede timing maakte De Ruyter een geniale admiraal.

Ook kende De Ruyter de Noordzee op zijn duimpje, heel goed dus. Weten waar de zee diep is en waar ondiep is, is heel belangrijk tijdens zeeslagen. Door zijn ervaring kon De Ruyter zijn schepen beter door de gevaarlijke zee leiden dan wie dan ook. 

Tijdens de zogenaamde Vierdaagse Zeeslag in 1666 werden de nieuwe tactieken succesvol toegepast, tot verbazing van de Britten won de Republiek deze slag overtuigend. De Vierdaagse Zeeslag was een van de langste zeeslagen in de geschiedenis.

Na de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog volgde nog de Derde Engels-Nederlandse Oorlog. Die oorlog was onderdeel van een grotere oorlog, van de Republiek tegen zowel Engeland als Frankrijk. Die begon in het zogenaamde Rampjaar 1672, waarin de Republiek aan drie kanten tegelijk aangevallen werd. Maar dat is een verhaal voor een andere aflevering. Ook tijdens deze oorlog had De Ruyter weer een belangrijke rol: dankzij drie overwinningen op zee kon er voorkomen worden dat de veel grotere vloot van de Britten en Fransen bij de Nederlandse kust konden komen. Bij de laatste van de zeeslagen leed de Britse vloot zoveel schade, dat het Britse parlement de koning dwong om vrede te sluiten met de Republiek om de dure oorlog te stoppen.

De strijd met de Fransen ging wel door, zowel op land als op zee. Bij een gevecht met de Fransen in de Middellandse zee werd De Ruyter, op 69-jarige leeftijd, geraakt in zijn been door een kanonskogel. Op 29 april 1676 overleed Michiel de Ruyter aan zijn verwondingen. Zijn lichaam werd op zijn eigen schip teruggebracht naar Nederland. Zelfs de Franse koning liet saluutschoten afvuren toen zijn schip langs de Franse kust voer, uit respect voor zijn tegenstander.

De begrafenis in Amsterdam van De Ruyter was een grote gebeurtenis. Een vier uur durende stoet liep van het huis van De Ruyter aan het IJ in Amsterdam, tot De Ruyters laatste rustplaats. Alle belangrijke personen liepen mee, van bestuurders tot handelaren, kerkbestuurders tot legerleiding. En veel normale inwoners van de stad waren erbij. Vooraan de stoet liep een man met het harnas van De Ruyter aan. Het verhaal gaat dat de drager van het loodzware harnas een paar dagen later aan vermoeidheid is overleden.

Zijn graf ligt in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, de grote kerk naast het Paleis op de Dam. Het graf is een van de hoogtepunten van de kerk, er ligt een prachtig zogenaamd praalgraf. Op dit marmeren monument is Michiel de Ruyter uitgebeeld. 

In zijn eigen tijd werd De Ruyter al gezien als een groot zeeheld. Er zijn in veel plaatsen standbeelden en straten naar De Ruyter vernoemd. Ook in het buitenland werden de buitengewone kwaliteiten van De Ruyter erkend: zijn moed, leiderschap en innovatieve strategieën.

Ook als persoon werd De Ruyter gerespecteerd. Hij stond bekend, bij vriend en vijand, als een net persoon. Streng, maar rechtvaardig. Door zijn matrozen en soldaten werd hij liefkozend Bestevaêr genoemd, oftewel grootvader. De Britten noemden hem “The good enemy”, en zij konden het weten.

En er is geen twijfel dat De Ruyter een van de belangrijkste figuren in de Nederlandse geschiedenis is.  

Maar het is bij nationale helden ook belangrijk om kritisch te kijken naar de negatieve kanten van hun leven. Bij Nederlandse helden uit de 17de eeuw denk je dan al snel aan het meest duistere deel van de Nederlandse geschiedenis, slavernij en kolonialisme. Historici hebben verschillende meningen over De Ruyters rol in het koloniale systeem. De Ruyter was niet direct betrokken bij de handel in tot slaaf gemaakten. Volgens sommige historici heeft hij door zijn overwinningen voor de Republiek ook bijgedragen aan het kolonialisme. Hij voer bijvoorbeeld op de kust van West-Afrika om de handel van de Republiek te verdedigen. De Republiek handelde onder andere in Afrikaanse tot-slaafgemaakten in West-Afrika. Sommige historici wijzen er ook op dat De Ruyter ook honderden christelijke Europese slaven vrijgekocht heeft van Noord-Afrikaanse kapers. Omdat De Ruyter niet zelf handelde in slaafgemaakten en geen andere grote misdaden op zijn naam heeft staan, heeft hij over het algemeen een positieve reputatie.

Daarmee kom ik aan het einde van deze aflevering van Een Beetje Nederlands.

In de extra aflevering van deze maand behandel ik misschien wel het grootste succes van De Ruyter, namelijk de aanval op de Britse vloot en werven bij Chatham. Ga daarvoor naar de Petje-Af-pagina van deze podcast. Voor 5 euro per maand steun je deze podcast, en krijg je er zelf ook nog iets voor terug. Namelijk: extra afleveringen om naar te luisteren. Deze maand dus over de Tocht naar Chatham, maar er staat ook een aflevering over de ANWB. Wil je daar meer over weten? Ga snel naar Petjeaf.com/eenbeetjenederlands en word ook Vriend van de Podcast.

Ik hoop dat je een beetje Nederlands geleerd hebt, en tot de volgende aflevering!